Świąd - jak sobie z nim poradzić?
Świąd jest definiowany jako subiektywne, niemiłe odczucie, które prowokuje konieczność drapania się. Świąd może mieć charakter jedynie przejściowego dyskomfortu lub być objawem przewlekłym o bardzo dużym nasileniu, który w znacznym stopniu obniża jakość życia.
Według literatury medycznej świąd może dotyczyć nawet 20% populacji dorosłych. Chorobę będącą przyczyną świądu wykrywa się u 10-50% pacjentów, którzy szukają pomocy lekarskiej z powodu dokuczliwości opisywanego objawu. Nie wykazano związku płci z występowaniem świądu w chorobach ogólnoustrojowych.
Wyróżnia się świąd miejscowy i uogólniony. Świąd miejscowy często powiązany jest z widocznymi zmianami skórnymi, których leczeniem zajmują się lekarze dermatolodzy. Świąd uogólniony może być związany z chorobami różnych układów i narządów – często stanowiących zagrożenie życia, dlatego powinien być przedmiotem diagnostyki.
Świąd uogólniony
Świąd uogólniony (dotyczący całego ciała) można podzielić ze względu na przyczyny:
1. Choroby nerek. Najczęściej dotyczy osób poddawanych hemodializom oraz pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek.
2. Choroby wątroby (dotyczy to zwłaszcza chorób, które przebiegają z tzw. cholestazą, czyli utrudnieniem odpływu żółci. Zalicza się do nich między innymi: pierwotną marskość żółciową, cholestazę ciężarnych).
3. Choroby układu krwiotwórczego, np. czerwienica prawdziwa, chłoniak Hodgkina i rzadziej chłoniaki nieziarnicze, mastocytoza. Świąd może być również jednym z objawów niedokrwistości z niedoboru żelaza, co zdarza się jednak stosunkowo rzadko.
4. Choroby układu endokrynnego (niedoczynność lub nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc)
5. Choroby skóry (np. atopowe zapalenie skóry)
6. Choroby ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (tzw. świąd neuropatyczny może towarzyszyć m.in. guzom mózgu, tętniakom mózgu, neuropatii obwodowej)
7. Świąd związany z obecnością nowotworu złośliwego. Świąd może wyprzedzać ujawnienie się typowych objawów nowotworu nawet o kilka lat i może wiązać się niemal z każdym typem nowotworu złośliwego. Według różnych badań częstość występowania nowotworu złośliwego wśród pacjentów ze świądem wynosi 1-8%.
8. Świąd jatrogenny, czyli związany z działaniami leczniczymi. Najczęściej wywołany jest stosowaniem leków z grupy opioidów – np. morfina.
9. Świąd idiopatyczny tzn. taki, którego przyczyny nie udało się ustalić podczas diagnostyki.
10. Świąd psychogenny.
Świąd może być również związany z cukrzycą lub zaburzeniami elektrolitowymi, np. hiperkalcemią, czyli podwyższonym poziomem wapnia we krwi. Ze względu na fakt, że świąd uogólniony może być objawem różnych chorób, w przypadku jego wystąpienia zalecana jest diagnostyka w celu ustalenia rozpoznania. W diagnostyce mają zastosowanie szczegółowy wywiad i badanie przedmiotowe oraz badania laboratoryjne, których zakres uzależniony jest od nieprawidłowości stwierdzonych podczas badania lekarskiego.
Lekarz pierwszego kontaktu podczas badania zwraca uwagę na inne objawy mogące wskazywać na udział wyżej wymienionych chorób w powstawaniu świądu u danego pacjenta. Przykładowo zaburzenia oddawania moczu i obrzęki współistniejące ze świądem nasuwają podejrzenie choroby nerek (ocenia się m.in. klirens kreatyniny). Żółtaczka i świąd wskazują na chorobę wątroby (ocenia się m.in. aktywność enzymów wątrobowych i stężenie bilirubiny), a współistnienie innych chorób alergicznych u pacjenta lub w jego rodzinie nasuwa podejrzenie alergicznej choroby skóry.
Leczenie
Leczenie polega na odpowiedniej pielęgnacji skóry najczęściej w połączeniu z metodami farmakologicznymi, a czasem też chirurgicznymi – w zależności od choroby podstawowej.
