Jak rozpoznać i leczyć anemię z niedoboru żelaza?
Anemia (niedokrwistość) z niedoboru żelaza cechuje się występowaniem małych erytrocytów (krwinek czerwonych), o obniżonej zawartości hemoglobiny (czerwony barwnik). Wynika to z faktu, iż żelazo jest niezbędnym związkiem do syntezy hemu, współtworzącego następnie hemoglobinę.
Przyczyny
Przyczyny niedokrwistości z niedoboru żelaza najogólniej można podzielić na cztery główne grupy:
1. Nadmierna utrata krwi (najczęściej jako skutek krwawienia z przewodu pokarmowego, układu moczowego, płciowego).
2. Zwiększone zapotrzebowanie przy niedostatecznej podaży. Do typowych stanów wiążących się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo zaliczamy ciążę, czas karmienia piersią, okres dojrzewania.
3. Upośledzone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Do przykładowych jednostek chorobowych mogących wiązać się z niedoborem żelaza zaliczamy chorobę Leśniowskiego – Crohna oraz zmniejszoną kwaśność soku żołądkowego.
4. Niedobór żelaza w diecie (np. na skutek ograniczenia podaży mięsa – dieta wegetariańska).
Objawy
Objawy anemii nie są charakterystyczne. Pacjenci skarżą się na zmniejszoną tolerancję wysiłku, osłabienie, upośledzenie koncentracji i uwagi. Mogą pojawić się także zawroty głowy, uczucie kołatania serca, duszność. W badaniu lekarskim często stwierdza się bladość skóry i błon śluzowych. Powyższe, często nie różnicują przyczyny niedokrwistości; do objawów bardziej typowych dla niedoboru żelaza zaliczamy: ból i pieczenie języka, pękanie kącików ust (zajady), kruchość paznokci oraz cienkie i łamliwe włosy.
Leczenie
Polega na usunięciu przyczyny niedoboru żelaza oraz uzupełnieniu jego zapasów. Uzupełnianie niedoborów żelaza można przeprowadzić dwoma drogami: doustną oraz dożylną (rzadziej domięśniową).
Obecnie preferowaną metodą uzupełniania niedoborów żelaza jest droga doustna. Wiąże się ona z mniejszymi kosztami, jest mniej uciążliwa dla pacjenta, rzadziej wywołuje objawy niepożądane. Jako adiuwant do terapii zaleca się kwas askorbinowy (witaminę C), gdyż w jego obecności żelazo lepiej się wchłania.
Żelazo drogą pozajelitową, tj. głównie dożylną powinno być zlecone u pacjentów z nietolerancją preparatów doustnych, istotnymi zaburzeniami wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego oraz nadal utrzymującą się dużą utratą żelaza.
Ilość podawanego żelaza można łatwo oszacować na podstawie wzoru:
- masa ciała (kg) x 0,24 x [docelowe stężenie hemoglobiny (g/l) – aktualne stężenie hemoglobiny (g/l)] + zapasy tkankowe (ok. 500 mg).
Należy również pamiętać o zapobieganiu niedoborów żelaza w grupach pacjentów do tego predysponowanych. U kobiet w ciąży zaleca się stosowanie preparatów zawierających 30 mg żelaza na dobę, a w okresie karmienia piersią 100 mg na dobę. Podobne zalecenia dotyczą osób stosujących rygorystyczną dietę bezmięsną.
