Osteoporoza to choroba szkieletu, związana ze starzeniem się organizmu.
Osteoporoza jest chorobą kości, w której gęstość i jakość tkanki kostnej ulegają obniżeniu, co prowadzi do występowania patologicznych złamań oraz ich powikłań, często groźnych dla zdrowia i życia chorego. Występuje najczęściej u kobiet po menopauzie i mężczyzn w podeszłym wieku, choć mogą na nią cierpieć również młodsze osoby, obarczone indywidualnymi czynnikami ryzyka (takimi, jak np. przyjmowane leki lub współistniejące choroby). W artykule opowiemy o najważniejszych czynnikach ryzyka wystąpienia choroby oraz profilaktyce osteoporozy.
Kto jest narażony na wystąpienie osteoporozy? Czynniki ryzyka.
Osteoporoza jest chorobą kości, w której gęstość i jakość tkanki kostnej ulegają obniżeniu, co prowadzi do występowania patologicznych złamań kości oraz ich powikłań, często groźnych dla zdrowia i życia chorego. Dotyczy najczęściej kobiet po menopauzie i mężczyzn w podeszłym wieku. Najważniejszymi czynnikami ryzyka wystąpienia osteoporozy są: osteoporoza u rodziców (zwłaszcza złamanie kości udowej u matki), starszy wiek, płeć żeńska, rasa biała lub żółta i drobna budowa ciała. Niekorzystne jest też palenie papierosów oraz nadużywanie alkoholu.
Na osteoporozę mogą chorować również młodsze osoby. Mówimy wtedy o tzw. osteoporozie wtórnej, wywołanej innymi czynnikami niż starzenie się organizmu (takimi, jak np. mała podaż wapnia w diecie lub niedobór witaminy D, niedobór hormonów płciowych u kobiet, unieruchomienie czy choroby endokrynologiczne, reumatologiczne, wątroby, nerek, układu krwiotwórczego). Do rozwoju choroby może przyczynić się również przyjmowanie niektórych leków (kortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe, heparyna, metotreksat i in.).
Objawy
Osteoporoza nie powoduje bólu lub dyskomfortu, dopóki nie dojdzie do złamania kości, dlatego tak ważna jest profilaktyka i ocena ryzyka wystąpienia choroby przez lekarza. Często pierwszym objawem osteoporozy jest złamanie patologiczne trzonów kręgów, bliższego końca kości udowej lub nadgarstka. O złamaniu patologicznym mówimy wtedy, gdy analogiczna siła urazu (np. przy upadku z wysokości 1m) nie doprowadziłaby do złamania u osoby zdrowej.
Densytometria i kalkulator FRAX
Użytecznym badaniem w wykrywaniu osteoporozy jest densytometria kości, która pozwala na ocenę jej gęstości mineralnej. Ponieważ jednak w ocenie ryzyka złamania osteoporotycznego powinno się brać pod uwagę również inne czynniki, opracowano specjalny kalkulator, który podaje ryzyko wystąpienia takiego złamania w ciągu dziesięciu lat (kalkulator dla populacji polskiej jest dostępny tutaj).
Leczenie i profilaktyka
Celem leczenia osteoporozy jest zapobieganie złamaniom, które mogą mieć groźne konsekwencje (unieruchomienie, zaniki mięśni, niesprawność, zatorowość płucna, czy w konsekwencji nawet śmierć pacjenta). Profilaktyka złamań osteoporotycznych obejmuje:
- Odpowiednią dietę. Szacuje się, że zapotrzebowanie dorosłej osoby na wapń wynosi 1000-1200mg/dobę, a osoby w podeszłym wieku – ok. 1500mg. Szczególnie bogate w wapń są produkty mleczne. 1500 mg wapnia znajduje się np. w 5-6 szklankach mleka, 150-180 gramach sera żółtego lub 1l jogurtu. Ważna jest też odpowiednia ilość światła słonecznego (zalecana ekspozycja to ok. pół godziny dziennie). W okresie jesienno-zimowym (lub przez cały rok, jeśli z jakichś względów musimy unikać słońca) wskazana jest suplementacja witaminy D. Zawsze jednak konieczna jest porada lekarza, gdyż można tę witaminę przedawkować.
- Zapobieganie upadkom. Większość groźnych upadków zdarza się w domu, warto więc zadbać o odpowiednie oświetlenie i wyeliminowanie przeszkód, które mogą spowodować potknięcie (np. progi, dywaniki, leżące na podłodze kable, śliskie powierzchnie). Należy unikać również stawania na stołku czy krześle. Poza domem trzeba nosić odpowiednie, wygodne obuwie, a w razie potrzeby wspierać się np. laską oraz w miarę możliwości unikać chodzenia po oblodzonych chodnikach.
- Wzrok. Jeśli niedowidzimy, warto przynajmniej raz w roku wybrać się do okulisty na wizytę kontrolną, a potem stosować do jego zaleceń.
- Ćwiczenia fizyczne. Aktywność ruchowa poprawia wydolność układu ruchu oraz całego organizmu, co jest bardzo ważne w profilaktyce osteoporozy i złamań wywołanych tą chorobą. Odpowiedni rodzaj ćwiczeń to na przykład spacer kilka razy w tygodniu, tai chi lub nordic walking.
- Leczenie farmakologiczne. W razie potrzeby specjalista reumatolog zaleci suplementację wapnia i witaminy D, a także odpowiednie leczenie zapobiegające dalszej utracie gęstości kości. Do najczęściej stosowanych leków należą bisfosfoniany, ranelinian strontu, teryparatyd.
